Impact van slechte arbeidsomstandigheden

Slechte arbeidsomstandigheden kunnen ernstige gevolgen hebben. Wanneer fabrieken of machines niet veilig zijn, kunnen medewerkers gewond raken. Als werknemers langdurig worden blootgesteld aan de zon of gevaarlijke stoffen kunnen ze ziek worden.

In sommige gevallen zijn de gevolgen zelfs nog ernstiger. Werk kan ook geestelijk ziek maken. Te lange werkdagen, overwerk, veel stress, discriminatie of intimidatie leiden tot ernstige geestelijke problemen. Het is daarom ontzettend belangrijk om te werken aan goede arbeidsomstandigheden waarbij in ieder geval de basis op orde is en de veiligheid en gezondheid van medewerkers wordt gewaarborgd.

Oorzaken van het probleem

Slechte arbeidsomstandigheden komen overal ter wereld voor. Vaak zijn kwetsbare groepen zoals (illegale) migranten of seizoenswerkers slachtoffer.


Waarom bestaan er slechte arbeidsomstandigheden?

De belangrijkste reden dat werkgevers hun werknemers blootstellen aan slechte arbeidsomstandigheden is waarschijnlijk omdat ze dat kunnen. In veel landen zijn geen goede wetten om arbeiders te beschermen, of bestaande wetten worden niet goed nageleefd. Bedrijven ervaren vaak druk om tegen zo laag mogelijke kosten te produceren. Ze kiezen daardoor soms juist voor landen met slechte wetten, en waar vaker slecht toezicht wordt gehouden. Dat zie je bijvoorbeeld sterk in de textielindustrie. Daarnaast stellen bedrijven soms onrealistische eisen aan hun leveranciers. Bijvoorbeeld door het eisen van korte levertijden of het wijzigen van de orders. Hierdoor komen leveranciers nog meer onder druk te staan. In andere gevallen hebben bedrijven misschien niet het geld om arbeidsomstandigheden te verbeteren.


Wat maakt dat mensen slechte arbeidsomstandigheden accepteren? 

De belangrijkste reden dat werknemers slechte arbeidsomstandigheden accepteren is armoede. Als er geen andere opties zijn, is iets soms toch beter dan niets. Vooral mensen in uitzichtloze situaties zijn daardoor kwetsbaar voor slechte arbeidsomstandigheden. Daarnaast weten werknemers weten soms niet dat ze met gevaarlijke stoffen werken waarvoor ze eigenlijk beschermende kleding moeten dragen. Ten slotte hebben veel werknemers bovendien weinig kennis over hun rechten. Wanneer vakbonden niet bestaan, of verboden zijn, kunnen werknemers moeilijker om betere omstandigheden vragen. In 2023, verbieden 114 landen werknemers om zich bij een vakbond aan te sluiten. In 108 landen hebben autoriteiten de registratie van vakbonden moeilijk gemaakt, zie p. 41, 43.

Voorbeeld

Kwetsbare groepen 

Sommige werknemers zijn kwetsbaarder voor slechte arbeidsomstandigheden. Dit zijn bijvoorbeeld migranten die in een ander land gaan werken. Zij hebben vaak geen toegang tot dezelfde rechten en sociale voorzieningen. Ook seizoenswerkers werken vaak onder slechte arbeidsomstandigheden. Ze hebben slechte contracten, lage lonen en maken lange werkdagen. Ook mensen uit specifieke minderheidsgroepen zijn vaak het slachtoffer van discriminatie en intimidatie.

Positieve impact van goede arbeidsomstandigheden 

Bedrijven die investeren in goede arbeidsomstandigheden merken vaak dat hun bedrijf betere resultaten behaalt. Werknemers voelen zich beter, meer gewaardeerd en zijn meer betrokken bij de organisatie. Er is minder verzuim en mensen blijven langer in dienst. Je zou kunnen zeggen dat er een ‘business case is voor goede arbeidsomstandigheden’. Goede arbeidsomstandigheden kunnen ook zorgen voor een goede reputatie van het bedrijf. Dat maakt het makkelijker nieuwe medewerkers te vinden of nieuwe klanten aan te trekken.


Oplossingen 

Hierboven heb je geleerd dat er veel onderwerpen vallen onder ‘goede arbeidsomstandigheden’. Hoe kun je als klant verderop in de keten al die onderwerpen controleren? Dat lijkt misschien onmogelijk. Maar gelukkig kan het wel. Hieronder vind je een aantal oplossingen.


Platforms 

Er zijn steeds meer organisaties die data over arbeidsomstandigheden verzamelen en beschikbaar maken. Hiervoor gebruiken zij vragenlijsten die werknemers in een fabriek invullen. Zo kunnen bedrijven verderop in de keten zien welke risico’s op slechte arbeidsomstandigheden spelen in specifieke fabrieken. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

Sociale audits

Een andere optie om zicht te krijgen op de arbeidsomstandigheden bij een bepaalde leverancier is het uitvoeren van sociale audits. Er zijn verschillende organisaties met een verschillende focus die dat kunnen doen. Tijdens sociale audits controleren inspecteurs bijvoorbeeld of er bij een productielocatie slechte arbeidsomstandigheden zijn. Hoewel audits een goede inkijk geven in mogelijke risico’s, kunnen ze niet alle risico’s uitsluiten. Daarom is het goed om leveranciers zelf regelmatig te bezoeken en een band met ze op te bouwen. Enkele voorbeelden van sociale audits zijn:

  • SEDEX/SMETA
  • Amfori/BCI

Certificering 

De meeste certificeringssystemen, bijvoorbeeld van duurzame landbouwpraktijken, controleren ook de omstandigheden van werknemers. Door grondstoffen te kopen die gecertificeerd zijn, kunnen de ergste misstanden op het niveau van de productie gestopt worden. Sommige certificeringssystemen vragen de controleurs ook te spreken met werknemers of vakbonden. Dit is echter niet altijd het geval. Het is daarom wel belangrijk om kritisch te blijven op de kwaliteit van de certificering. Ook is het goed om regelmatig met de leverancier te praten over goede arbeidsomstandigheden. Voorbeelden van certificeringssystemen zijn:

  • RA
  • RSPO

Inzetten op vakbonden 

Medewerkers weten zelf vaak het beste op welke manier hun arbeidsomstandigheden verbetert kunnen worden. Als medewerkers samen werken in vakbonden of ondernemingsraden kunnen zij op een gelijkwaardigere manier het gesprek aan gaan met werkgevers. Het stimuleren van dit soort organisaties is dan ook een middel om veel verschillende onderwerpen tegelijk te adresseren.


Aansluiten bij multistakeholder initiatieven 

Een andere manier om inzicht te krijgen op arbeidsomstandigheden in de keten en van andere bedrijven te leren, is om lid te worden van multistakeholder initiatieven. in sommige gevallen kopen concullega’s bij dezelfde fabrieken of bedrijven en kan samen worden gewerkt aan betere arbeidsomstandigheden. Voorbeelden van multistakeholder initiatieven zijn:

  • Ethical Trade Initiative
  • FairWear Foundation
  • Initiative for Responsible Mining Assurance

Voorbeeld

Een aantal voorbeeldacties die je kan nemen zijn als volgt:

  • Door het gesprek aan te gaan met je leveranciers kan je onderzoeken wat zij nodig hebben om goede arbeidsomstandigheden te realiseren voor hun werknemers.
  • Als je specifieke arbeids- of mensenrechtenrisico’s vindt op een productielocatie, kan je in samenwerking met de productielocaties trainingen organiseren om dit aan te pakken.
  • Je inkopers trainen om in te kopen met aandacht voor goede arbeidsomstandigheden.
  • Onafhankelijke sociale audits kunnen ter ondersteuning dienen om risico’s te vinden in de keten.

Handige hulpmiddelen